Jaarlijks is het halverwege de maand januari tijd voor de nationale kampioenschappen. Het NK veldrijden is ook een begrip, vooral omdat Nederland de laatste jaren steeds meer wereldtoppers voortbrengt in de cross. Goud winnen op het NK betekent dus echt wel wat. WielerFlits neemt je mee in de historie van de Nederlands kampioenschappen.

De eerste officiële editie van het NK veldrijden werd gehouden in 1963. In het Limburgse Elsloo was het na een wedstrijd waarin profs en amateurs samen de strijd aangingen thuisrijder Huub Harings die de nationale titel veroverde. Het zou de eerste van vijf nationale titels zijn voor de Limburger, die onderdeel was van een wielerrijke familie met zijn broers Hay, Frits, Jan en Ger.

Tussen 2015 en 2020 was de driekleur zes keer op rij een prooi voor Mathieu van der Poel. Dat is buitengewoon knap, maar nog geen record voor MVDP. Hennie Stamsnijder veroverde tussen 1977 en 1988 maar liefst negen nationale titels en is daarmee de recordhouder.

Hennie Stamsnijder – foto: Cor Vos

Richard Groenendaal volgt met acht titels op een verdienstelijke tweede plek achter Stamsnijder. Lars Boom raapte tussen 2007 en 2012 zes nationale titels op, terwijl Adrie van der Poel tussen 1989 en 1999 ook zes keer het rood-wit-blauw veroverde. En dus staat Van der Poel junior sinds twee jaar gelijk met zijn vader en Boom.

Tussendoor, in 2013 en 2014, was Lars van der Haar twee keer de gelukkige. De Jack Russell uit Woudenberg is de enige die voor én na het tijdperk-Mathieu van der Poel de Nederlandse titel wist te veroveren. Omdat voor MVDP het WK veldrijden en het wegwielrennen steeds belangrijker werden, liet hij het NK steeds vaker aan zich voorbijgaan. Ook in 2022 en 2023 profiteerde Van der Haar daar optimaal van, waardoor hij op vier NK-titels staat.

Joris Nieuwenhuis was in 2024 de eerste NK-winnaar in jaren die niet de achternaam ‘Van der Poel’ of ‘Van der Haar’ droeg.

In 2015 won een 19-jarige Mathieu van der Poel voor het eerst het NK – foto: Cor Vos

In 1988 werd nog gevraagd of veldrijden wel ‘een sport voor vrouwen’ was
Bij de vrouwen staat het NK pas sinds 1988 officieel op het programma. Het heeft dus exact 25 jaar geduurd voordat na een Nederlands kampioenschap voor mannen ook een nationale titel voor vrouwen was om voor te strijden. De Gelderse Anita Hakkert pakte destijds in het Limburgse Hulsberg, even ten noorden van Valkenburg, de eerste NK-titel ooit.

Een jaar eerder stond Hakkert ook al op het podium van de vrouwenwedstrijd die verreden werd tijdens het NK veldrijden, ware het niet dat in 1987 ‘slechts’ zeven vrouwen aan de start stonden. Wielerunie KNWU oordeelde dat dat te weinig was voor om het als officieel NK te bestempelen. Hanneke Lieverse won, maar kreeg geen trui, en Hakkert werd derde. Een jaar later was Hakkert officieel de eerste winnares, waarna ze uit emotie in tranen uitbarstte. Ze had historie geschreven.

Wat volgde was de vraag aan Hakkert of veldrijden wel een sport voor vrouwen was. “Natuurlijk wel”, zei ze volgens de overlevering. “Er zijn toch wel meer zware sporten die door vrouwen worden beoefend, zoals triathlon en marathonlopen? Het is zelfs bewezen, dat vrouwen bij uitstek geschikt zijn voor duursporten, omdat hun vetgehalte hoger is. De meeste meisjes rijden echter te weinig wedstrijden en ongetraind kun je natuurlijk niet aan zo’n kampioenschap deelnemen.”

Daphny van den Brand na haar laatste NK-titel in 2010, in Heerlen – foto: Cor Vos

Vele grote namen traden uiteindelijk in de voetsporen van Hakkert als Nederlands kampioene veldrijden. Daphny van den Brand is met elf zeges al jarenlang recordhoudster, behaald tussen 1998 en 2010. Marianne Vos won zeven keer het NK, waarvan de eerste in 2011 (op 23-jarige leeftijd) en de laatste in 2022 (op 34-jarige leeftijd). Haar eerste podiumplaats behaalde Vos in 2003 al, toen ze nog maar 15 jaar oud was.

Lucinda Brand was in 2018 en 2019 twee keer Neerlands beste, en daar voegde ze in 2024 een derde titel aan toe, terwijl ook talenten als Ceylin del Carmen Alvarado en Puck Pieterse op de erelijst staan. Thalita de Jong doorbrak in 2016 ook Vos’ hegemonie, maar zij is daarna vooral een eendagsvlieg gebleken.

In het seizoen 2024-2025 staat het NK veldrijden gepland op zondag 12 januari 2025.