De ondergrondse wielerschatten van Valkenburg
Wielergalerij in de Gemeentegrot - Foto: L. Van Loo

De ondergrondse wielerschatten van Valkenburg

De Cauberg wordt ook wel de bekendste fietsklim van Nederland genoemd. De heuvelrug vanuit Valkenburg beschikt over een indrukwekkende wielerhistorie. Hier werden maar liefst vijf wereldkampioenschappen op de weg verreden, kwam de Tour de France aan, passeerde de Vuelta a España en de Cauberg is het vaste strijdtoneel in de diepe finale van de Amstel Gold Race. Onbekender is de ondergrondse wielergeschiedenis van Valkenburg.

Vanuit het bekende Grendelplein in Valkenburg slingert de Cauberg omhoog. Net na het oude kerkhof maakt de weg een bocht naar rechts richting het Provinciaal Verzetsmonument. Het is precies op deze plaats, 25 meter onder de grond, dat de Vlaming Marcel Kint in 1938 letterlijk geschiedenis schreef. Destijds signeerde hij een gedenkwand ter ere van zijn overwinning op het WK op de weg in Valkenburg. Het begin van een unieke ondergrondse wielergalerij.

De verborgen wielergeschiedenis in de Gemeentegrot

Na 1938 vormde de Cauberg nog vier keer het decor van de wereldkampioenschappen op de weg (1948, 1979, 1998 en 2012). Steeds werden de winnaars vereeuwigd in het gangenstelsel onder de fameuze wielerberg. Ook de Tour de France en het WK Cyclocross deden Valkenburg aan en kregen een ereplaats in de wielergalerij, net als enkele individuele wielrenners. Tijd om een bezoek te brengen aan de Gemeentegrot.

Onderaan de Cauberg, net voorbij de voet van de klim, ligt aan de rechterkant een massief ijzeren poort. Hier bevindt zich de ingang naar een ondergronds labyrint met 70 kilometer aan donkere gangen. Onder begeleiding van ervaren gids Harry Habets en John Wauben (Citymarketing en Economische Ontwikkeling Gemeente Valkenburg aan de Geul) betreden we de eeuwenoude mergelgroeve.

Na een tijdje door het gangenstelsel te hebben gelopen zien we de eerste wandtekening. Voordat we de wielergalerij betreden vertelt Harry dat we ons nu 25 meter onder de Cauberg bevinden. Wanneer we goed luisteren horen we de auto’s boven ons passeren, we staan recht onder de weg, hoe symbolisch. Geen betere plaats mogelijk voor deze eregalerij.

We bekijken de houtskooltekening ter ere van het WK 1938. Toen werden in Valkenburg voor de eerste keer de wereldkampioenschappen wielrennen op de weg georganiseerd. John vertelt gepassioneerd: “In die tijd lagen er nog gebakken klinkers op de weg en geen asfalt als vandaag de dag. Het was een harde koers met regen en onweer, een ware slijtageslag met als winnaar de Vlaming Marcel Kint.”

“Ter ere van dit WK werd er een herinneringstekening gemaakt in de Gemeentegrot en plaatste winnaar Marcel Kint zijn handtekening. Daarmee is hij de eerste wielrenner die vereeuwigd werd in wat later de ondergrondse wielergalerij zou worden.”

“Het WK van 1938 was het laatste WK voor de Tweede Wereldoorlog. Tijdens de oorlog maakte de Duitse bezetter gebruik van de groeve en trok her en der muren op. Hierdoor verdween de originele tekening van Marcel Kint achter een gemetselde muur. Later werd een replica toegevoegd aan de wielergalerij – en opnieuw door Kint gesigneerd.”

Veelbetekenend

Kort na de oorlog in augustus 1948 vonden voor de tweede keer in de geschiedenis de wereldkampioenschappen plaats in Valkenburg. De deelnemers moesten 27 rondes van 10 kilometer rijden en werden aangemoedigd door meer dan 200.000 wielerfans. De Vlaming Briek Schotte tekende voor de winst en de herinneringstekening in de groeve. Een houtskooltekening van het Limburgse heuvellandschap met wielrenners.

Dat een vermelding in de eregalerij veel betekent, lezen we in het boek ‘Historie WK Wielrennen Limburg door de lens van Tonny Strouken’: “De Zweed Harry Snell werd in 1948 wereldkampioen bij de amateurs. Toen hij in 1979 opnieuw een bezoek bracht aan Valkenburg vernam hij dat alle wereldkampioenen vereeuwigd zijn in de wielergalerij. Toen hij zijn eigen naam zag brak hij in tranen uit.”

Houtskooltekening ter ere van WK Wielrennen op de weg 1948 – Foto: L. Van Loo

Het derde WK op de weg in Valkenburg (1979) werd gewonnen door Jan Raas. De wereldtitel voor de dames werd eveneens door Nederland binnen gefietst dankzij Petra de Bruin. Bij de amateurs won de Italiaan Gianni Giacomini. Allemaal hebben zij de kleurrijke pastelkrijt-tekening van Albert Widdershoven getekend.

In het kader van dit WK bezochten op 24 augustus 1979 een aantal (voormalig) wielrenners de Gemeentegrot en plaatsten hun handtekening op de mergelwand. Onder hen Briek Schotte en Joop Zoetemelk. De gemeente Valkenburg is nog altijd op zoek naar alle renners die destijds hun handtekening plaatsten en vraagt alle wielerkenners dan ook te helpen om deze namen te achterhalen.

Handtekeningenwand uit 1979 – Foto L. Van Loo

Op de WK-plaquette van 1998, een volledig WK inclusief tijdrit, staan de namen van de winnaars Thor Hushovd, Fabian Cancellara, Leontien van Moorsel, Trixi Worrack en Abraham Olano. En bij de wegwedstrijd Tina Liebig, Ivan Basso, Mark Scanlon, Diana Ziliute en Oscar Camenzind. Alleen Basso, Cancellara en Olano mogen nog langskomen om te tekenen.

Tegeltjeswijsheid

Tijdens de rondgang door de grot vertelt gids Harry Habets dat de toenmalige bondscoach Leo van Vliet met zijn Nederlandse WK selectie voor de elite aan de vooravond van het WK in 2012 de Gemeentegrot bezocht in het kader van teambuilding. Een aparte mergelplaquette werd gesigneerd door Lindeman, Terpstra, Slagter, Kroon, Gesink, Ten Dam, Boom, de Kort en Mollema. Vervolgens werd het bord ‘alvast opgehangen’ in de eregalerij. Helaas kende het WK 2012 geen succes voor Nederland bij de heren, toen men later de galerij bezocht bleek de tegel van de muur gevallen te zijn. Is dit toeval of is hier meer aan de hand? De tegel is in stukken gevallen, maar wel bewaard gebleven, hij maakt nog steeds deel uit van de wielergalerij – zo heeft de oranje selectie van 2012 nog steeds zijn plaats in de eregalerij.

Philippe Gilbert behaalde tijdens dat WK voor België de winst. Het onderstreepte zijn voorliefde voor de Cauberg, want reeds viermaal wist hij ook de Amstel Gold Race te winnen en steeds maakte hij furore op de bekende klim van Valkenburg. In 2012 won Marianne Vos goud bij de vrouwen voor Nederland. De WK-wielerposter is kleurrijk uitgevoerd in pastelkrijt door Antoine Aarts. Beide winnaars zijn officieel vermeld, maar hierbij staat ook de handtekening van ‘Don Leo’ van Vliet.

Michael Boogerd – foto: Fotoarchief gemeente Valkenburg aan de Geul

Ook is er een wandtekening van het afscheid van Michael Boogerd, wordt Philippe Gilbert geëerd voor zijn overwinningen in de Amstel Gold Race en het WK 2012. En is er een wand over het WK Cyclocross van 2018.

Ook het vertrek en de aankomst van een etappe van de Tour de France in 1992 heeft een wand gekregen. Toen waren er voor het eerst dranghekken op de Cauberg. Geen verkeerde gedachte, want liefst 350.000 wielerfans omzoomden het parcours over de laatste 14 kilometer. Veertien jaar later, in 2006, was er opnieuw een aankomst van de Tour de France in Valkenburg.

Sinds 1938 wordt er dus op de Cauberg wielergeschiedenis geschreven. Wat begon als een eerbetoon aan de koers en in het bijzonder de WK-winnaars van Valkenburg is uitgegroeid tot een uniek wielermonument in de mergelgrotten tientallen meters onder het toeristenstadje. Een levensgroot driedimensionaal geschiedenisboek van de koers, iedere wand ademt wielergeschiedenis, elk vlak heeft zijn eigen verhaal. De Amstel Gold Race heeft al die jaren bijgedragen aan het wielerimago van de Cauberg en Valkenburg. Wat ondergetekende betreft verdient de Amstel Gold Race eigenlijk ook een mooie plaats in de wielergalerij.

Valkenburg innoveert met behoud van wielercultuur

John Wauben kondigt alvast namens de Gemeente Valkenburg aan de Geul aan dat er in 2021 nieuwe wielerrondleidingen georganiseerd zullen worden in de Gemeentegrot. Inclusief een ondergrondse 3D video-experience met beelden van de rijke wielerhistorie van de Cauberg. Daarnaast komen er wandelingen door het mergelstadje, langs wielermonumenten en de Hill of Fame. Valkenburg zet zich hiermee nog sterker op de kaart als internationale wielerbestemming.

Ontbrekende handtekeningen

Na het behalen van de WK-titel in Valkenburg heeft een aantal wielrenners en wielrensters nog niet de gelegenheid gehad een handtekening te plaatsen in de wielergalerij. John nodigt hen van harte uit om alsnog hun WK-overwinning te vereeuwigen. De houtskoolstift ligt onder meer klaar voor Marianne Vos (winnares WK 2012) en de winnaars van het WK-Cyclocross in 2018  Wout van Aert (elite), Eli Iserbyt (beloften), Ben Tulett (junioren), Sanne Cant (elite vrouwen) en Evie Richards (vrouwen beloften).

Informatie over de nieuwe rondleidingen door de Wielergalerij volgt later op www.gemeentegrot.nl