Voor wie wil begrijpen waarom dit altijd zo lang duurt. Wie het niet wil weten veel plezier met scrollen.

Het biologisch paspoort is geen alarmbel die bij één rare prik afgaat. Het is een statistisch profiel per renner, opgebouwd uit vele metingen, dat zoekt naar patronen die niet meer passen bij natuurlijke schommelingen. Pas als drie onafhankelijke experts unaniem vinden dat doping de meest waarschijnlijke verklaring is, kan er worden vervolgd. Daar zit tijd in, nog los van het juridische traject.

Wat het systeem eerst moet uitsluiten. Individuele grenzen moeten kloppen. Het model leert de normale bandbreedte van die ene renner, niet die van het peloton. Dat kost meerdere metingen over maanden. Invloeden van buitenaf moeten weg worden verklaard. Hoogtestage, ziekte, bloedverlies bij een valpartij, uitdroging na een hittekoers, tijdstip en houding bij bloedafname, zelfs hoe lang de tourniquet omzat. Al die factoren kunnen hemoglobine en reticulocyten zichtbaar verschuiven. Laboratoriumzaken moeten waterdicht zijn. Juiste doos, juiste keten van bewaring, juiste analyse, volledige formulieren. Een ontbrekende vink kan een zaak maanden vertragen.

De renner krijgt het dossier en mag verklaringen en medische stukken aanleveren. Daarna volgt een ronde met een panel van drie paspoortexperts. Unanimiteit is vereist.

Casus A, transfusiepatroon na hoogte
Renner A heeft jarenlang stabiel hemoglobine rond 15,0 en reticulocyten rond 1,2 procent.
Januari 2024
14,7 en 1,0. Winter, niets geks.
Begin maart, net terug van drie weken hoogte
15,5 en 1,6. Past bij hoogte, lichaam maakt meer jonge rode bloedcellen.
Eind mei, in aanloop naar een etappekoers
16,6 en 0,4. Hoog hemoglobine gecombineerd met onderdrukte reticulocyten. Dat past eerder bij kunstmatige toename van rode bloedcellen dan bij hoogte. Eén meetpunt is echter niet genoeg, zeker niet kort na een hoogteperiode.
Juli, rustdag in een grote ronde zonder recente hoogte
16,8 en 0,3. Zelfde patroon, nu zonder plausibele natuurlijke oorzaak.
September, trainingsblok op zeeniveau
16,5 en 0,4. Derde keer hetzelfde beeld, op verschillende momenten in het seizoen.
Pas na deze reeks kan het model met hoge zekerheid zeggen dat dit profiel buiten de persoonlijke grenzen valt, zonder dat hoogte, ziekte of meetomstandigheden het verklaren. Dan pas volgt een Atypical Passport Finding, het panel vraagt om uitleg, en als die niet overtuigt kan er worden aangeklaagd.

Casus B, microdosen met EPO en schijnbaar nette waarden
Renner B doseert zeer klein en vaak, vooral ’s avonds. Direct na een dosis stijgt het aandeel jonge rode bloedcellen kortstondig, daarna trekt het weg. Losse metingen blijven daardoor ogenschijnlijk binnen de grenzen. Wat het paspoort ziet, zit in de dynamiek. Over zes tot negen maanden ontstaat een zaagtandpatroon in reticulocyten, met kleine piekjes op onlogische momenten, plus een trage maar structurele stijging van hemoglobine buiten de individuele verwachting. Er is geen recente hoogte, de hydratatietesten zijn normaal, het tijdstip van afname wisselt. Eén waarde is nooit hard bewijs, de herhaalbaarheid van het patroon is dat wel. Ook hier geldt, eerst moet je meerdere prikken hebben, verspreid over contexten, voor je met zekerheid kunt spreken.

Casus C, het proces en waarom de buitenwereld pas laat iets hoort
Stap 1, signalering
De paspoortunit ziet op basis van nieuwe metingen dat het individuele model overschreden wordt en vraagt de renner om context. Dit is nog niet publiek.
Stap 2, gerichte controles
Er worden extra controles ingepland op onvoorspelbare momenten, vaak op rustdagen en in periodes zonder hoogteprikkels. Dat kost weken tot maanden.
Stap 3, expertpanel
Drie onafhankelijke specialisten beoordelen het volledige dossier. Zij kunnen extra gegevens opvragen, bijvoorbeeld hoogteprogramma’s, medische dossiers, logboeken. Unanieme conclusie vereist.
Stap 4, aanklacht en verweer
Pas dan volgt een formele aanklacht bij de bond. De renner mag reageren, vaak met eigen experts. Hoor en wederhoor, zittingen, mogelijke uitstelverzoeken. Dit is het deel dat de klok echt laat doortikken.

Waarom simpele grafiekjes misleiden. Een losse uitschieter kan door uitdroging ontstaan na een hete rit. Een verhoogd hemoglobine kan nog weken zichtbaar zijn na hoogte. Een lage reticulocytenfractie kan passen bij herstel na ziekte. Het paspoort kijkt daarom naar combinaties over tijd. Hoog hemoglobine samen met onderdrukte reticulocyten op meerdere, slim gekozen momenten, zonder hoogte of medische reden, is wél een rode vlag. Zolang je die combinatie niet herhaald ziet, kun je juridisch niet veilig sanctioneren.

Graag gedaan. Wat de laatste vraag betreft (disclaimer: onderstaande is allemaal op basis van interesse uitgezocht, dus in zijn algemeenheid. Er kan een foutje ingeslopen zijn, of er kan in dit specifieke geval van Carboni anders/sneller/of trager gehandeld zijn. Maar om de grote lijnen van deze processen te begrijpen gaat het als volgt): bij een Atypical Passport Finding (APF) of bij een formele aanklacht loopt het proces in fasen. Het begint met signalering (fase 1) wanneer het paspoort iets verdachts aangeeft, maar nog geen unaniem oordeel van het expertpanel is, blijft alles strikt vertrouwelijk. Alleen de renner zelf wordt op de hoogte gebracht en krijgt de kans om verklaringen of documenten in te dienen. De ploeg weet hier dus vaak nog niets van. Pas als het expertpanel unaniem concludeert dat er geen natuurlijke verklaring is en de UCI of de nationale bond besluit een zaak te openen, volgt er een officiële aanklacht en dit noteer ik als fase 2. Op dat moment krijgt niet alleen de renner, maar ook zijn ploeg (en meestal ook de nationale federatie en antidopingorganisatie van het land) formeel bericht. Vanaf de aanklachtfase kan de ploeg dus niet meer om de zaak heen, wat ik voor het gemak fase 3 noem. Vaak kiest een ploeg dan voor voorlopige schorsing of het uit de selectie houden van de renner, nog voordat er een definitieve uitspraak is.