Fietstoerisme Rond de Kemmelberg bij Ieper komen wereldgeschiedenis en koershistorie bij elkaar. Samen maken ze de streek tot een parel voor fietsliefhebbers. Niet voor niets is het dan ook die helling die ieder jaar het parcours van Gent-Wevelgem kleur geeft.

Natuurlijk, de Vlaamse Ardennen vormen het epicentrum van de koers. Van de Muur tot aan de Kwaremont zijn de klimmetjes bekend en berucht. Maar even verderop, op de grens van Frankrijk en Vlaanderen, ligt een veel minder drukbezocht fietsgebied: het Heuvelland. En dat kun je best een gemis noemen, want het is er prachtig. Prachtige velden, wijnranken en glooiende heuvels waar je je trouwens niet op moet verkijken. En voor de geschiedenisfreaks valt er ook veel te bekijken. Om het Heuvelland is in de Eerste Wereldoorlog knoeperdhard gevochten.

Waar de omgeving van Oudenaarde de meeste koersen per vierkante meter van de hele wereld heeft, zul je het Heuvelland vooral kennen van Gent-Wevelgem. Prachtige wedstrijd, die helaas een beetje van zijn kracht wordt ontdaan door een lange, saaie finale na de laatste passage over de heuvels. Natuurlijk, een aantal edities verdient het predikaat legendarisch. Denk aan de editie die in 2015 verreden. Luca Paolini won, maar we blijven ons vooral herinneren hoe renners van de kopgroep de berm in werden geblazen door een ongekende bak wind. Of de editie van tien jaar eerder, toen Nico Mattan op sleeptouw werd genomen door de koersbegeleiding en zo op en over Juan Antonio Flecha ging. Ook de editie van 2023 prijkt op de lijst van memorabele wedstrijden. In een kletsnatte koers reden twee mannen van Jumbo-Visma samen naar de streep. Wout van Aert gunde zijn ploegmaat Christophe Laporte de zege.

Hobbelstenen
Scherprechter van de koers en blikvanger van het Heuvelland is de Kemmelberg. De heuvel is hemelsbreed gesitueerd tussen Ieper en Dranouter. Vanuit dat gezellige dorp heb ik de Kemmel leren kennen en waarderen. De Kemmel is een speeltuin voor wielrenners, die je van alle kanten kunt benaderen. Vanuit het zuiden kun je kiezen welke aanlooproute je neemt. In zwaarte verschillen de zijdes niet zo veel van elkaar: wat de ene aan steiltegraad mist, maakt de zijde goed door je wat langer aan het werk te zetten. Natuurlijk pak je de klassieke variant met de kasseien. Die rijd je het best aan vanuit de Lettingstraat/Bergstraat. Je waant je een echte prof.

Belvedere Kemmelberg, Heuvelland, Belgium

• Distance: 554 m, Elevation gain: 51 m, Average grade: 8.7 %

De grote gemene deler van de Kemmel is toch wel wat alle Vlaamse heuvels met elkaar overeenkomen: kort, krachtig, met venijnige pieken omhoog, tot wel 20 procent. Niet voor niets noemen ze de Kemmel de ‘Koppenberg van het Heuvelland’. Het zijn rondom de Kemmel niet allemaal kasseiklimmen. Neem bijvoorbeeld de zijde die de profs in Gent-Wevelgem traditioneel afdalen (de Ossaire Kemmelberg). Rijd je die kant op, dan krijg je pas op het topje de eerste hobbelstenen onder de wielen.

Je kunt prima lusjes uitzetten om de Kemmel helemaal uit te spelen. Pas wel op met afdalen van de kasseikant: de val van Jimmy Casper moet meer dan voldoende waarschuwing zijn. De Franse sprinter viel heel naar op zijn gezicht toen het peloton nog via de kasseien afdaalde. Die val heeft tot veel discussie geleid: had de Kemmel nog wel een plek in de koers? Een nieuw ingerichte, veilige afdaling heeft de koers zijn scherprechter kunnen laten behouden.

Ossaire Kemmelberg, Heuvelland, Belgium

• Distance: 763 m, Elevation gain: 72 m, Average grade: 9.2 %

De Kemmelberg kun je prima opnemen in een fantastische fietstocht door het Heuvelland. Het mooie is: je hoeft niet het wiel uit te vinden. In de door Toerisme Vlaanderen mooi samengestelde route Hellingenroute Heuvelland vormt de Kemmel net als in Gent-Wevelgem de finale. De route, met start in de gemeente Heuvelland (Kemmel), meandert door het grensgebied en doet bijna alle heuvels van enige importantie aan. 

Kuitenbijters
Vlaamse heuvels die je onderweg zult tegenkomen zijn onder meer de Baneberg, de Monteberg, de Zandberg en de Scherpenberg. In het Franse deel vind je bijvoorbeeld de Mont des Cats en de Mont Noir. Wellicht geen gekende namen, maar desalniettemin kuitenbijters. Neem je de 116 kilometer lange variant van de route dan klok je een totaal van 1.550 hoogtemeters. De korte route van 60 kilometer telt al twintig hellingen! De enige klim die wordt gemist, is de Mont Cassel, waar in 2023 het Frans kampioenschap op de weg werd verreden. Met een beetje creatief plakwerk via bijvoorbeeld een routesite als Komoot kun je die klim natuurlijk prima toevoegen aan de route.

De indrukwekkende geschiedenis van deze omgeving voel je als je het rondje Heuvelland rijdt. Het is niet te missen. Maak daarom van je fietsrit ook een duik in de geschiedenis van de streek. Slippers mee en bezoek de sites van de Eerste Wereldoorlog daarna.

Fietsen door de geschiedenis
Want fietsen door het Heuvelland is fietsen door de geschiedenis. Je hoeft niet ver te trappen of je komt wel iets tegen dat herinnert aan de Eerste Wereldoorlog. Terecht is daar bij Gent-Wevelgem focus op gekomen, door de toevoeging ‘in Flanders Fields’ aan de naam van de koers.

Dat hier zo is gevochten hebben we te ‘danken’ aan de keuze van de Duitse troepen om in 1914 hun opmars naar het hart van Frankrijk door Vlaanderen te laten verlopen. Zo omzeilden de Duitsers de verdedingslinie van het Franse leger. Na zware gevechten bij Luik en Antwerpen kwam de Duitse opmars tot stilstand aan de oevers van de IJzer. Bij kustplaats Nieuwpoort ging het front bijna recht van noord naar zuid, via plaatsen als Diksmuide en Ieper richting de Somme en Compiegne. Daar boog het front af naar het oosten in de richting van Verdun. In de vier jaar die de oorlog duurde is het eigenlijk niet of nauwelijks verschoven. De dynamische oorlog die de bedoeling was veranderde in een statische loopgravenoorlog, waarbij de generaals eigenlijk geen andere tactiek kenden dan mensenlevensverslindende, frontale aanvallen.

De Kemmelberg kwam in het voorjaar van 1918 ineens prominent in het stuk voor. De Duitse legers wilden in een groot offensief het Vlaams-Brits-Franse leger terugdrijven en de Kemmelberg was daarbij van enorm strategisch belang, omdat vanaf de top de hele omgeving kon worden geobserveerd. Aan het einde van de zomer van dat jaar lukte het de geallieerden om het gebied te heroveren, het begin van het einde van de Duitse oorlogsambities. Bij de gevechten rond de Kemmelberg verloren een duizelingwekkende 600.000 jonge mannen hun leven. De omgeving was totaal omgeploegd door de artillerie van de beide legers. Geen boompje stond meer recht overeind.

Een ander deel van de militaire geschiedenis van West-Europa wordt besproken in het museum van de Commandobunker Kemmel op het topje van de berg. De commandobunker werd in de Koude Oorlog van de jaren ‘50 gebouwd om de luchtverdediging van West-Europa te coördineren. Toen de bunker klaar was, werd de NAVO opgericht en werd de luchtverdediging elders ondergebracht. De bunker is dus eigenlijk ongebruikt achtergelaten. Pas in 1963 besluit het opperbevel van de Belgische strijdkrachten om de bunker in te richten als hoofdkwartier in geval van oorlog, conflict of oefening. Een bezoek aan de Commandobunker is een terugkeer naar de tijd van de Koude Oorlog en zeer de moeite waard.